Een verslag uit de Denderstreek - Yasmina Besseghir (foto's)
Krokodillen
Onlangs op een afscheidsdrink ging het gesprek ineens over “krokodillen” (meesters van overleving) en hun selectie: wie in het gezelschap was (ja/neen) lid van de (totem)club? Het voorval duikt nu op in passages van ademloze stilt. Neem keynote Dominique Willaert op de ID-dagen, dat appél om je eigen kracht en weerbaarheid te erkennen (veel begint bij luisteren). Of "de beginselen van het leven" in de Netflix-serie Life on Our Planet, een spiegel om je innerlijke angsten en verlangens onder ogen te zien (er is meer dan een vulkaan). En “het plezier van lezen” en b-sides: plaats maken voor nieuwe groei. Gelukkig zijn er meer krokodillen dan we denken, ook in de Denderstreek. Mensen die geen fanfare verkopen, die zeggen wat ze bedoelen: eerlijk, authentiek, van goede wil. Willaert is hen gaan zoeken in sociale woonwijken, aankomstwijken en volkse buurten, kwetsbare mensen. Die er geboren en getogen zijn en hun streek ingrijpend hebben zien veranderen. En nieuwkomers, die vanuit Nederland, Brussel en de rand naar de Denderstreek zijn verhuisd. Hun verhalen zijn de kern van dit boek.
Als we luisteren naar de uiteenlopende perspectieven van mensen, ontstaat er meteen ook ruimte om stil te staan bij de verschillen en de overeenkomsten. (p.18)
Van vlees en bloed
‘Altijd maar die negatieve beeldvorming over onze streek’, zucht Fleur - salesmanager Benelux, een frisse stem: ‘Van mijn beide ouders heb ik geleerd dat niemand beter is dan iemand anders, dat we op gelijke voet met andere mensen moeten leren omgaan.’ Een bron van grote zorgen is de groei van extreemrechts, Fleur is bang voor de hatespeech en verklikkingscultuur in Vlaanderen: 'Ik heb de sfeer hier gaandeweg zien verharden'. De mars door Ninove (2018) staat symbool: 'Er verbleven op dat moment enkele transmigranten bij me thuis en die dachten dat er een soort openluchtmis werd gevierd. “Sister, sister, is this a church?” vroeg een van mijn gasten. Ze wilden met z’n allen naar buiten gaan om mee te vieren…’.
Onbevooroordeeld luisteren is een kunst. Ook voor de lezer. Waarom kwam dit verhaal (mij) als geroepen? Eerlijk gezegd wist ik niet of het boek de goede kant opging, ik had mijn twijfels en ongeduld. Gelukkig zat de auteur daar zelf mee en ga je beseffen dat die ervaring deel is van de plot.
Ik heb heel veel clichés gehoord en de mannen gingen met mij aan de haal. Het voelt aan als entertainment. Ik worstel met een onbehaaglijk gevoel. Het gesprek bleef aan de oppervlakte hangen. (p.27)
Niemand heeft dit zien aankomen
Ja, wat speelt er hier? Vanwaar die stilte? Is het omdat de grote lijn van gezichtspunten (annex rugzak) zo herkenbaar is? Worden we niet voortdurend ingehaald door de tijd? Wat onderscheidt de "verlieservaring" van "snelle verandering"? Ignace en Monique hebben het meegemaakt in de Groeneweg, hun sociale woonwijk. Eerst zijn werk in de stekskesfabriek: 'Al vanaf het begin was het duidelijk dat de lucifers zouden verdwijnen door de komst van de allumeurs... Ik heb de oudere arbeiders zien treuren toen de fabriek haar deuren sloot (1974), maar ik stond nog maar aan het begin van mijn leven...'. 'Onze generatie heeft goed geboerd...'. 'Tien à vijftien jaar geleden is het hier beginnen te veranderen. Het ging heel snel. Eerst kwamen er Marokkanen en Turken in onze wijk wonen, en sinds een paar jaar komen er steeds meer zwarten.'
Ik stel vast dat de fierheid in onze wijk is verdwenen. De meeste mensen die hier al lang wonen zijn hunne kluts kwijt. Wij hebben nooit echt uitleg gekregen over hoe snel het hier is veranderd. Iedereen weet dat onze wereld enorm is veranderd, maar dat het ook tot hier zou komen, dat heeft niemand zien aankomen. (p.106)
Wachten, dat is wat veel mensen doen
Willaert verweeft die verhalen met de perspectieven en reflecties van mensen die actief zijn in het maatschappelijk middenveld: de vakbond, het opbouwwerk, het jeugdwerk,... Het gevoel dat vreemdelingen voorrang krijgen gaat hij verkennen met de deep stories van Arlie Russell Hochschild, een Amerikaanse sociologe. Als proef op de som taxeert hij de voorrangsmythe in de sociale huisvesting. Hoe komt het dat die woningen vandaag met kruiperij, sociale fraude, armoededruk en imagoverlaging geassocieerd worden ? Waarom hebben fierheid en vertrouwen plaatsgemaakt voor achterdocht en het gevoel voorbijgestoken te worden? Spoiler Alert!
De framing die politieke partijen zoals de N-VA en het Vlaams Belang rond onze gemeenschap uitrollen beïnvloedt niet alleen de diepe verhalen van de inwoners, maar ook die van de traditionele politieke partijen. (p.117)
Welkom bij De Ge buren
'Begrijp ik het goed dat jullie de verhuis naar Erpe als een stap vooruit ervaren?' In het boek zijn dat welgekomen vragen: openingen die een gesprek verdiepen. Hoe dat werkt? 1) Kadering (p.233): 'De diepe verhalen van de nieuwkomers zijn even onthullend als die van de plaatselijke inwoners.' 2) Volgt the Belgian dream van Naima:
'We hebben 180.000 euro betaald. Het huis moet volledig worden gerenoveerd, maar we hebben tijd. Ik hoop hier de rust te vinden waar we al zo lang naar verlangen. Hiervoor woonden we in een appartement in Vorst. Maar met de twee kinderen erbij werd het er veel te klein. Mijn man en ik willen onze kinderen trouwens veel liever opvoeden in een rustigere omgeving. In Vorst was het voortdurend uitkijken: voor het drukke en onveilige verkeer en voor de gestoorde mensen op straat. We zijn blij dat onze kinderen zowel Nederlands als Frans zullen spreken. Als ze later werk zoeken is dat een heel groot pluspunt.' (p.234)
3) 'Jawel', zegt Abdel. 'De mensen in onze straat keken ons de eerste maanden wat raar aan, maar intussen hebben we met de buren aan beide kanten een goede relatie. Ik heb de indruk dat ze ons gaandeweg niet langer als vreemdelingen maar als normale mensen zijn gaan zien. Ik denk dat dit komt omdat zowel Naima als ikzelf werken. Ik werk bij Tupperware en Naima als verzorgende in een rusthuis in Aalst.'
In The Rules of Life - het tweede beginsel, is dat de belevenis van een schrikvogel, zijn territorium is de oever van het meer, maar hij is niet alleen... In de sporen van Willaert herontdek je de bronnen van hoop en verlangen, wat mensen doet geloven in lotsverbetering en vooruitgang. Een goudeerlijke trip van gesprekken toont de uitdagingen, ideeën en waarden die de emancipatie ondersteunen.
Niet alles maar veel begint bij luisteren - Een verslag uit de Denderstreek van Dominique Willaert, is uitgegeven door Epo, 2023. 278 blz. ISBN 9789462674677