Vertaald door Barbara de Lange
Het verschijnsel stond getipt bij ‘de mooiste vergeten klassiekers’, de Schwob-reeks zomer 2022. Met veel loftuitingen (‘geweldig rijk’), tot zelfs: ‘Shirley Hazzard ís zo elegant en wijs‘ (1931-2016). Kortom: de Australische schrijver die werkte voor de Britse geheime dienst en voor de VN in NY en Napels, is tijdloos. The Transit of Venus (1980) is nu vertaald door Barbara de Lange.
Naar Europa gaan was, had iemand geschreven, haast net zo definitief als naar de hemel gaan. Een mystieke overgang naar een ander leven, waar niemand onveranderd van terugkeerde.
Een stralingsverschijnsel
Great Expectations, twee weeskinderen voorbij de Tweede Wereldoorlog. De zussen Grace en Caro Bell verlaten Australië om een nieuw leven te beginnen in Engeland. Caro, cool en impulsief (geïdentificeerd als een kind van Venus, p.57), volgt het avontuur en leert met de jaren de schaduwkanten van liefde en lust kennen. Grace (Kelly?), lichter, meegaander (zij zal je gelukkig maken, p.38), kiest voor rustige vastheid, haar huwelijk lijkt lange tijd gelukkig te zijn. Welke keuzes ze ook maken, hun levens zijn onlosmakelijk verbonden. Het verhaal is/registreert hun gefaseerde transit (overgang) naar de nieuwe wereld, hun contacten en het hoogtepunt.
Het meisje verbaasde zich. ‘Al die jaren van voorbereiding. En dan, in één uur tijd, is alles voorbij.'
Ongetwijfeld zit er veel Hazzard-life (Caro?) in het verhaal. In een biografie lezen we over een leven van zelfuitvinding, ‘het gladstrijken van je hoeken met vraatzuchtig leren en beschaafd gezelschap’, over de invloed van haar reizen (haar vader was handelsgezant), en haar redding: de Verenigde Naties. ‘Op de vlucht voor de zoveelste mislukte liefdesrelatie met een oudere, getrouwde man, werd ze naar Napels gestuurd. Omarmd door een goed verbonden familie, de Viventes, werd ze eindelijk “vrijgelaten” in “een groter leven”.
De overgang komt van alle kanten
Die avond zouden de krantenkoppen spreken van ravages. Wat er gebeurde was simpelweg dat de lucht, op een schaduwloze dag, plots als een luifel neerkwam. In een blauwpaarse stilte verstarden de takken van bomen en richtte op de akkers het gewas zich op als haar dat overeind ging staan. Alle verse witte verf die er was lichtte op heuvels of duinen op, of tekende een wegberm met de streep van een hek. Dit gebeurde kort na het middaguur op een zomerse maandag in het zuiden van Engeland.
64, Toen kwamen de luchtaanvallen, de RAF en Winston Churchill. Caro’s klas schoof de Spaanse successieoorlog terzijde om een boek te lezen over Londen, met gebouwen die als helden standhielden – de Guildhall, het Mansion House – terwijl de stad elke avond op het journaal van zeven uur in de vlammen opging.
87, Dit was heel iets anders dan de geheimen die Caroline Bell kende, omdat er niets duisters in zat. Duister betekende Dora (de stiefzus), betekende woorden en voorvallen die door het zelf waren besmet. (…) Caro zou nooit juist handelen zonder het zelf te weten, anders dan sommigen.
98, Caro bedacht dat het wantrouwen tussen de klassen in Engeland zelfs de beste mensen kapot kon maken doordat al hun energie erdoor werd opgeslokt.
276, Adam zei: ‘Onze grote en geheime angst is dat Amerika een verschijnsel in plaats van een beschaving zal blijken te zijn. Vandaar gedeeltelijk die omvang, die nadruk, die behoefte te bewijzen dat de grote mysteriën ofwel achterhaald ofwel nuttig zijn.'
Afscheid nemen
Hazzards personages groeien in het leven. Ook het boek is een doorbijter. Wat mij aantrok: de poëzie van het landschap, de tijdtekeningen van een oude wereld (het Engeland van Graham Greene), de paradox van ethische keuzes, de strijd tussen generaties, enkele Rooney-personages. Wat mij tegenstak of verveelde: de hypocrisie van schone schijn (irritante figuren), listig kat-en-muisspel tussen de seksen (vermoeiend), de pedanterie van de rijke klasse, “de meisjes” en de "jongemannen" woorden. Een bewijs van resonantie. Toch wel een ontdekking en goed gezelschap als je de riem loslaat.
Het motorgebrul was te zien, echoënd in blauwe overalls, oprijzend in de sparren. In de cabine was niets te horen. Alleen toen het toestel van de grond loskwam een langdurig gesis van lucht – als de inademing van de mensheid wanneer het werk van generaties in één ogenblik verschrompelt; of de diepe zucht van romp en zee als een schip ten onder gaat.
De overgang van Venus van Shirley Hazzard is uitgegeven bij De Bezige Bij. 448 blz. ISBN 9789403156316
Comments